ΣΠΙΝΕΛΙΟ

Η οικογένεια του σπινέλιου είναι μία μεγάλη και σημαντική οικογένεια ορυκτών. Σε αυτήν σημαντικότερα είναι τα εξής ορυκτά: Μαγνητίτης που είναι οξείδιο του σιδήρου, χρωμίτης οξείδιο του χρωμίου, μίνιο οξείδιο του μολύβδου, φραγκλινίτης οξείδιο του ψευδαργύρου, και ο σπινέλιος με χημικό τύπο MgAl2O4 οξείδιο του μαγνησίου και αργιλίου.

Το όνομα σπινέλιος, προέρχεται από τη λατινική λέξη spina, που θα πει αιχμή, ακίδα. Και αυτό διότι το αυτοφυές πέτρωμα του σπινέλιου περιβάλλεται από αιχμηρές ακίδες. Ο σπινέλιος εμφανίζεται με διάφορα χρώματα, μπλε που λέγεται και Sapphire spinel, σκούρο πράσινο που λέγεται και chlorοspinel, πορτοκαλί που λέγεται και rubicelle, καφέ και μαύρο. Μόνο σε κίτρινο δεν συναντάμε το σπινέλιο. Πιο γνωστός είναι ο κόκκινος σπινέλιος που μοιάζει πολύ με ρουμπίνι. Στα αρχαία κείμενα υπάρχουν πολλές αναφορές στον κόκκινο σπινέλιο, που είχε την ονομασία «ανθράκιον» ή «άνθραξ». Η ονομασία αυτή δόθηκε στον κόκκινο σπινέλιο, γιατί το χρώμα του είναι σαν του πυρωμένου κάρβουνου. Στον Επιφάνειο αναφέρεται συγκεκριμένα «άνθραξ είδος οξυφοίνικον (βαθυκόκκινο) δίκην άνθρακος σπινθηρίζων» Ο Διόδωρος Σικελιώτης ισχυρίζεται ότι το ανθράκιον σχηματίζεται από συμπυκνωμένο ισχυρό φως: «τας των ανθράκων φύσεις φωτός δύναμιν εμπλησθείσαν τη φύσει φασίν αποτελείν». Στον Πλίνιο τέλος ο σπινέλιος έχει την ονομασία carbunculus (καρβουνάκι). Οι αναφορές αυτές πιθανό να αφορούν και τους άλλους κόκκινους πολύτιμους λίθους, τον κόκκινο γρανάτη, την κόκκινη τουρμαλίνη και το ρουμπίνι. Προφανώς οι αρχαίοι συγγραφείς και μελετητές, δεν είχαν τη δυνατότητα να ξεχωρίσουν αυτές τις πέτρες μεταξύ τους και ούτε καν γνώριζαν ότι παρότι μοιάζουν πολύ στην όψη, έχουν διαφορετική χημική σύσταση. Για πολλά χρόνια ανάμεσα στο ρουμπίνι και τον σπινέλιο δεν γινόταν σαφής διάκριση. Η ποιότητα «ρουμπίνι Balas», από το Badakhstan που διακινείτο παραπλανητικά σαν ρουμπίνι, είναι σπινέλιος. Αν θέλουμε να δικαιολογήσουμε τους εμπόρους που χρησιμοποιούσαν διάφορες ασάφειες και παραπλανήσεις, σε σχέση με τις δύο αυτές πέτρες, πρέπει να αναλογιστούμε τη βαρύτητα που έχει το ρουμπίνι σαν ο απόλυτος πολύτιμος λίθος ανά τους αιώνες. Από την άλλη, ο σπινέλιος, μία σπάνια όμορφη και ακριβή πέτρα, παραμένει ακόμη και σήμερα μία μάλλον άγνωστη λέξη. Μία άλλη μεγάλη παρεξήγηση είναι το Black Prince’s Ruby που βρίσκεται στο Imperial State Crown of England στη συλλογή των Βρετανικών Kοσμημάτων του Στέμματος, που στην πραγματικότητα είναι σπινέλιος 170 καρατίων. Άλλος διάσημος σπινέλιος είναι το Timur Ruby, 360 καρατίων, ο οποίος ανήκει στη συλλογή της βασίλισσας Ελισάβετ, και έχει χαραγμένα πάνω του τα ονόματα των Μογγόλων αυτοκρατόρων που το κατείχαν προηγουμένως.

Η παραγωγή συνθετικού σπινέλιου έχει επιτευχθεί ήδη από δεκαετίες. Ο συνθετικός σπινέλιος έχει ικανοποιητική ποιότητα και πολύ χαμηλή τιμή σε σχέση με τον φυσικό σπινέλιο. Ορυχεία που παράγεται σπινέλιος βρίσκονται στη Μιανμάρ, στη Σρι Λάνκα, στην Ταϊλάνδη, στην Τανζανία στο Τατζικιστάν, το Βιετνάμ και τη Ρωσία. Το ορυκτό αυτό όταν είναι καθαρό, είναι άχρωμο. Συχνά έχει προσμείξεις χρωμοφόρων (βλ. χρώμα) και αποκτά τις αποχρώσεις με τις οποίες είναι γνωστός ο σπινέλιος, κόκκινο, μπλε, καφέ, κ.λπ. Ένα περίεργο φαινόμενο με αυτό το ορυκτό είναι πως το MgAl2O4 στην καθαρή του μορφή, δηλαδή άχρωμο, δεν συναντάται στη φύση. Έχει σκληρότητα 8, ειδικό βάρος 3,6 και κρυσταλλώνεται στο κυβικό κρυσταλλογραφικό σύστημα.